ბიბლიოგრაფია

www.google.com
www.google.ge
www.wikipedia.org
მედია
ტელევიზია 

თეატრი

ცნობილი თეატრალური დრამატურგები და რეჟისორები 

გოლდონი კარლო
დადიანი შალვა
ერისთავი გიორგი
იბსენი ჰენრიკ
კორნელი პიერ
მარჯანიშვილი კოტე
მოლიერი
სტურუა რობერტ
შექსპირი უილიამ
ჩაპეკი კარელ
ჩეხოვი ანტონ
ჩხეიძე თემურ
ჰოლბერგი ლუდვიგ

ცნობილი თეატრალური სცენები 

საქართველოში: 

• აბაშიძის სახელობის მუსიკალური კომედიის თეატრი, თბილისი
• მარჯანიშვილის სახელობის თეატრი, თბილისი
•  რუსთაველის სახელობის თეატრი, თბილისი 
• ფალიაშვილის სახელობის თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი, თბილისი
   

უცხოეთში:

• ბროდვეის თეატრი, ნიუ-იორკი 
• ოპერა გარნიე, პარიზი 
• კოვენტ-გარდენი, ლონდონი 
• კოლონი, ბუენოს-აირესი 
• კომედი ფრანსეზი, პარიზი 
• ლა სკალა, მილანი 
• მეტროპოლიტენ-ოპერა, ნიუ-იორკი 
•  სან-კარლო, ნეაპოლი
• ფოლკსოპერა, ვენა

ცირკი

ცირკის შენობა. პარიზი, საფრანგეთი.

ცირკი (ლათ. circus, სიტყვასიტყით — „წრე“), შენობა საცირკო წარმოდგენების ჩასატარებლად. ძვ. რომში გავრცელებული იყო ტრიბუნებიანი გეგმით ელიფსური არენა, რომელშიც ეწყობოდა შეჯიბრება (რბოლა) ეტლებით. შესვენების დროს გამოდიოდნენ აკრობატები, ეკვილიბრისტები, კომიკოსები და სხვ. რომის დიდი ცირკი იტევდა 50 ათასამდე მაყურებელს. ესპანეთში, მექსიკასა და ზოგ სხვა ქვეყანაში ცირკის არენას იყენებდნენ კორიდისთვის. თანამედროვე ცირკის არენა (მანეჟი) მრგვალია (დიამეტრი 13-14, ზოგჯერ 9-17 მ), გარს არტყია მკვიდრი ბარიერი, გადახურულია სფერული გუმბათით (საჰაერო აკრობატებისათვის), მაყურებელთა ადგილები განლაგებულია ამფითეატრისებურად. თანამედროვე ცირკი აღჭურვილია სპეციალური საცირკო ტექნიკით, დიდი საკულისო სათავსებით, სარეპეტიციო მანეჟებითა და სხვა.  

ოპერეტა

ჟაკ ოფენბახი, ოპერეტის ყველაზე
განთქმული კომპოზიტორი

სიტყვა ოპერეტა (ფრანგ.: opérette, გერმ.: operette, იტალ.: operetta) - იტალიურია. სიტყვა-სიტყვით თუ ვთარგმნით, ნიშნავს პატარა ოპერას,ხოლო შინაარსით - გასართობი ხასიათის მსუბუქი ოპერა, სადაც სიმღერასთან ერთად სალაპარაკო ელემენტს მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს. სწორედ ამ ნიშნით განსხვავდება ოპერეტა ჩვეულებრივი ოპერის ჟანრისგან.
  ოპერეტის შინაარსი, ანუ ლიბრეტო ძირითადად აღებულია ანეკდოტური და სამხიარულო სიუჯეტებიდან. იუმორის, სატირის მეშვეობით აქ სააშკარაოზეა გამოტანილი ადამიანთა უარყოფითი თვისებები, სასაცილო თავგადასავალი და სხვა. შინაარსის შესაბამისად, მუსიკაც მსუბუქია, მხიარული, ნათელი ფერებითაა აღსავსე. ამგვარი მუსიკა მსმენელის მიერ ადვილად აღიქმება.
  ოპერის ჟანრი წარმოიშვა XIX საუკუნეში. თავის დროზე იგი საზოგადოების დიდმა ნაწილმა არასერიოზული მუსიკის ჟანრს მიაკუთვნა. მიუხედავათ ამისა, ოპერეტამ მტკიცედ მოიკიდა ფეხი სცენაზე. ოპერეტის ყველაზე თვალსაჩინო კომპოზიტორია ჟაკ ოფენბახი. მან 100-ზე მეტი ოპერეტა დაწერა.
  ქართული ოპერეტის ნიმუშები მრავლად მოგვეპოვება. სპექტაკლები ამჟამად იდგმება ვ.აბაშიძის სახ. მუსიკალური კომპედიის თეატრის სცენაზე. ქართული ოპეერეტის ავროტები არიან: რევაზ ლაღიძე, გიორგი ცაბაძე, სულხან ცინცაძე, ვაჟა აზარაშვილი, შოთა მილორავა და სხვანი. ოპერეტის ჟანრმა კინოხელოვნებაშიც გადაინაცვლა, ასე წარმოიშვა "მიუზიკლი". ქართული კინომიუზიკლის არაჩვეულებრივი ნიმუშებია "ვერის უბნის მელოდიები", "აურზაური სალხინეთში"

ოპერა

ლა სკალა. მილანი, იტალია .

  ოპერა (იტალ. opera) — თეატრალური წარმოდგენის მხატვრულ-დრამატული ფორმა, რომელშიც მოქმედება ძირითადად მუსიკით (სიმღერითა და აკომპანემენტით) სრულდება. ოპერა ლათინური სიტყვაა და ნიშნავს თხზულებას. ოპერა არის სინთეზური, მასში გაერთიანებულია სიმღერა, სცენური მოქმედება, ინსტრუმენტული მუსიკა, დრამა და ა.შ. ოპერის საორკესტრო შესავალს ჰქვია უვერტიურობა, ოპერის ტექსტს ლიბრეტო, ხოლო ოპერის მოქმედებებს ჰქვია აქტები. ოპერაში გვხვდება მელოდიას მოკლებული სიტყვიერი ტექსტი, რომელსაც ეწოდება რეჩიტატივი. ოპერაში მომღერალი თავის გრძნობებს გადმოგვცემს არიით. ორი მომღერლის მღერას ჰქვია დუეტი.
   ოპერის სამშობლო იტალიაა, 1597 წელს ჯაკომო პერიმ საფუძველი ჩაუყარა საოპერო ხელოვნებას და დადგა პირველი საოპერო წარმოდგენა ქალაქ ფლორენციაში. მოგვიანებით მას მხარი აუბეს შულცმა გერმანიაში, ლულიმ საფრანგეთში და ფურსელმა ინგლისში. სწორედ მათ დაიწყეს ამ ქვეყნებში ოპერის განვითარება.
   ოპერაში თანაბრადაა წარმოდგენილი მაღალფარდოვანი მოძრაობები, ცეკვა, სიმღერა, კლასიკური მუსიკა და უმაღლესი ხარისხის ვოკალური წარმოდგენა. ამას კი ნამდვილად დიდი მუშაობა სჭირდება.
  მსოფლიოს საოპერო თეატრებია: მილანის ლა სკალა, მეტროპოლიტენის თეატრი ამერიკაში, ვენის სამეფო თეატრი და ა.შ.  

მიუზიკლი

  მიუზიკლი (ინგლ. musical), მუსიკალური-სასცენო ნაწარმოები (უმთავრესად კომედიური ხასიათისა), რომელშიაც გამოყენებულია ესტრადის, საბალეტო მუსიკის, ქორეოგრაფიისა და საოპერო ხელოვნების გამომსახველობითი საშუალებები. მიუზიკლი, როგორც სასცენო სელოვნების ჟანრი, ჩამოყალიბდა XIX საუკუნის დასასრულს აშშ-ში. 1866 წელს აქ დაიდგა ბიკნელის პიესა „შავი ქურდი“ (ინგლ. The Black Crook), სადაც ერთმანეთს შეერწყა მელოდრამა, სიმღერა და ე. წ. „შოუ გიორლსი“ (ეს სპექტაკლი სცენიდან 25 წელი არ ჩამოსულა).
  XX საუკუნის დასაწყისში შავკანიანმა მსახიობებმა ბ. უილიამზმა და დ. უოკერმა ნიუ-იორკში დადგეს რამდენიმე მიუზიკლი (კომპოზიტორი უ. კ. კუკი). ამ სახის სპექტაკლები ძალზე პოპულარული იყო I მსოფლიო ომის შემდეგაც. მოგვიანებით შეიქმნა საუკეთესო მიუზიკლები: კერონის „მცურავი თეატრი“ (1929), გერშვინის „მე შენზე ვმღერი“ (1931), ვეილის „ჯონ ჯონსონი“ (1936), როჯერზის „ოკლაჰომა“ (1943), პორტერის „მაკოცე, კეტ!“ (1948), ფ. ლოუს „ჩემი მშვენიერი ლედი“ (ბერნარდ შოუს „პიგმალიონის“ მიხედვით, 1956) და სხვა.
  ცეკვას (თავდაპირველად ჩეჩოტკას) ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს ბერნსტაინის „ვესტსაიდის ამბავში“ (ბალეტმაისტერი ჯ. რობინზი, 1957); ეს სპექტაკლი ერთ-ერთი საუკეთესო მიუზიკლი იყო ამერიკაში. კარგ და შემოსავლიან სპექტაკლებს ხშირად იმეორებენ და დგამენ სხვადასხვა ქვეყნის სცენაზე, ახდენენ ეკრანიზაციას (ფილმები: ბარტის „ოლივერი“, დიდი ბრიტანეთი, 1970; სტაინის — „სასაცილო გოგონა“, 1969, აშშ; ლეგრანის „როშფორელი ქალიშვილები“, 1966 და „შერბურის ქოლები“, 1964, საფრანგეთი და სხვა).
  საქართველოში მიუზიკლის ჟანრმა ფეხი მოიკიდა 70-იან წლებში. დაიდგა რამდენიმე სპექტაკლები ვ. აბაშიძის სახელობის მუსიკალურ კომედიის თეატრში (ლოუს „ჩემი მშვენიერი ლედი“, 1974), მოზარდ მაყურებელთა ქართულ თეატრში პ. ტრავერსის „მერი პოპინსი“ (1975); გიორგი შენგელაიამ გადაიღო ფილმი „ვერის უბნის მელოდიები“ (1975), ლანა ღოღობერიძემ — „აურზაური სალხინეთში“ (1976) და სხვა. 

კომედია

კომედია (ბერძ. komedia < komos - მხიარული ბრბო და ode - სიმღერა), დრამის ერთ-ერთი სახე, სადაც კოლიზია და ხასიათები გამსჭვალულია კომიზმით.

კომედიის ჟანრული თავისებურებაა მძლავრი სოციალური ჯღერადობა, სოციალურ-პოლიტიკური ტენდენციურობა. იუმორისა და სატირის საშუალებით კომედიაში მხილებულია ცხოვრებისეული მანკიერებანიდა სიმახინჯე (ოღონდ ისეთი, რომელსაც თან არ ახლავს ტანჯვა და უბედურება). მანკიერება აქ სიცილის დონეზეა. სიცილი კომედიაში გამარჯვებული გმირის როლში გამოდის, რომელიც ათავისუფლებს მკითხველს წარმოდგენილი მანკიერებისაგან და ამეფებს ჯანსაღ ცხოვრებისეულ საწყისებს. განასხვავებენ კომედიის ორ სახეს: სიტუაციებისა და ხასიათების კომედიას. სიტუაციების კომედიაში კომიკურია შექმნილი მდგომარეობა, სასაცილოდ დაძაბულია ინტრიგა. ხასიათების კომედაში კომიზმს საფუძვლად უდევს არაჰარმონიული ხასიათები, მათი უცვლელი ცალმხრივობა, ხასიათი ერთი რომელიმე თვსების ჰიპერტროფია. ხასიათების კომედია კომედიის უფრო მაღალი ფორმაა, რადგან აქ ყოველთვის დიდ ადგილი ეთმობა ფსიქოლოგიას და მოითხოვს უფრო განათლებულ მაყურებელსა და მკითხველს.

ისტორია  

  განვითარების მთელი ისტორიის მანძილზე კომედიის ჟანრული მოდიფიკაცია წარიმართა ორი გზით: უხეში იუმორიდან და უწმაწური ხუმრობიდან ნატიფი ფსიქოლოგიური იუმორისა და ინტელექტუალური ირონიისაკენ; წმინდა სახის კომიზმიდან კომიკურისა და დრამატულის აღრევისაკენ, ცრემლნარევი სიცილისაკენ. 

  კომედია, როგორც დრამატული ჟანრი ლიტერატურად გაფორმდა ძველ საბერძნეთში. მისი წარმოშობის სათავეები დაკავშირებულია ღვინისა და მხიარულების ღმერთის დიონისეს პატივსაცემად გამართულ დღესასწაულთან, კერძოდ კი დრესასწაულის იმ ნაწილთან, როდესაც წარმოდგენილი იყო დიონისეს აღდგომა და მას მოჰყვებოდა მხიარული სიმღერები, ცეკვები, კარნავალური სვლა, სრულდებოდა მცირე ჟანრის კომიკური სცენები და სასაცილო უწმაწურობაც ახლდა თან. 

  შუა საუკუნეების დასასრულს ევროპულ ლიტერატურაში ჩნდება კომიკური პიესები, რომლებსაც ფარსი ეწოდა. რენესანსის ეპოქის კომედია უფრო რომანტიკული დრამის ხასიათს ატარებს. კლასიციზმის ეპოქისთვის დამახასიათებელია ე.წ. "სერიოზული", "მაღალი" კომედია (მოლიერი). XIX საუკუნის დასასრულისა და XX საუკუნის დასაწყისის კომედია ისევ ხასიათდება სოციალურობით, მაგრამ კომედიის კოლიზია უკვე მთლიანად არ არის გამსჭვალული კომიზმით, კომიკური ზოგჯერ ძნელად ამოსაკითხია. ამავე ხანებში ჩნდება ტრაგიკომედია, სადაც სხვადასხა მანკიერებითა და ნაკლით გამოწვეულ სიცილს მოყვება მწარე ცრემლიც, რომელსაც იწვევს ადამიანისა და მისი ცხოვრების მოუწყობლობის შეგნების განცდა.

  საქართველოში კომედია ჩნდება XIX საუკუნის შუა ხანებში. მისი ფუძემდებელია გ. ერისთავი. 

იაპონური თეატრი

ნოო

ნოოს თეატრის წარმოდგენა იცუკუსიმას ტაძარში

  ნოო, ნო, ნოგაკუ, იაპონური ნოო სიტყვა სიტყვით ნიშნავს ოსტატობას . ტრადიციული თეატრის ერთ-ერთი ჟანრი. თავდაპირველად იაპონური ხალხური თეატრის სახეობა, შემდგომ — პროფესიული თეატრი. XIV-XV საუკუნეებში გადაიქცა ფეოდალური და სამხედრო არისტოკრატიის თეატრად. ნოოს სპექტაკლი შეიცავს მუსიკას, ცეკვას, დრამას. მოქმედება სრულდება ფლეიტისა და სხვადასხვა ფორმის დოლისაგან შემდგარი ორკესტრისა და მამაკაცთა გუნდის თანხლებით (გუნდი აქტიურად ებმება მოქმედებაში). სპექტაკლები იმართება სამი მხრიდან ღია კვადრატულ მოედანზე, რომლის სახურავი 4 სვეტს ეყრდობა, სპექტაკლი მიმდინარეობს ფარდისა და დეკორაციის გარეშე, ერთადერთ უკანა უცვლელი დეკორაციის ფონზე, რომელზედაც გამოსახულია მწვანე ფიჭვი ოქროსფერ მინდორზე. გუნდი და ორკესტრი სცენაზეა განლაგებული.
  ნოოს პიესებს საფუძვლად უდევს იაპონური კლასიკური ლიტერატურიდან, ისტორიული ქრონიკებიდან და ბუდისტური ლეგენდებიდან აღებული სიუჟეტები. მათში ბევრია მონოლოგი, მოგონება. მოქმედება მდორედ ვითარდება, კონფლიქტი თითქმის არ არის. პირი ყოველთვის ორია — სიტე (სინამდვილე) და ვაკი (პარტნიორი). სიტე და მისი თანმხლებნი ნიღბებში გამოდიან, ვაკი — უნიღბოდ. ყველა როლს მამაკაცები ასრულებენ. წარმოდგენა შედგება 5 სხვადასხვა ხასიათის პიესისაგან, რომელთა შორის ძირითადი პიესის ელეგანტურობისა და სინატიფის გამოსაკვეთად ინტერმედიის სახით ჩართულია პატარ-პატარა ხალხური ტლანქი კომედიები.

  გრიმი, მიმიკა ნოოს თეატრში არ არის. მსახიობებს გაქვავებული სახე აქვთ, კონკრეტულობას მოკლებული კოსტიუმები ლამაზ კოლორიტს ქმნის. თეატრის ფუძემდებლებია კანიამები — კანძე კიიოცუგუ (XVI საუკუნის შუა წლები) და მისი შვილი ძეამო კანძე მოტოკიიო (XIV-XV სს). ისინი იყვნენ არა მარტო მსახიობები, არამედ ცეკვების, პიესებისა და მუსიკის ავტორებიც. სპექტაკლები იმართებოდა მაყურებელთა ვიწრო წრისათვის. თეატრი არსებობს ამ ჟანრის მოყვარულთა გაერთიანების ხარჯზე. 

ბუნრაკუ

  ბუნრაკუ- იაპონური თოჯინების თეატრია. ის დაიბადა XVIII საუკუნის დასაწყისში ქალაქ ოსაკაში და წარომადგენს ძველი იაპონური დრამატული ხელოვნების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ფორმას. ბუნრაკუს თოჯინების წარმოდგენა მიმდინარეობს სიამისენის (ძველებური იაპონური მუსიკალური ინსტრუმენტი) აკომპანიმენტით.
ბუნრაკუს სიუჟეტის ისტორიულ საწყისებს გადავყავართ იქ, სადაც ლეგენდები სამურაებზე და ისტორიული რეალობა ერთმანეთს კვეთენ, ამბებში სადაც მონაწილენი მეტად უბრალო ხალხი იყვნენ.
  თოჯინები გამოწყობილნი არიან ფერად კოსტუმებში, და თითოეული თეატრალური სცენა გვაგონებს მშვენიერ სურათს. თუმცა დადგმის სიუჟეტი სევდიან ხასიათს ატარებს - ქალი რომელიც გაუზიარებელი სიყვარულით იტანჯება, ბავშვი რომელიც გადაწყვიტავს მოკვდეს პატრონისთვის, ამის შემყურე სამურაი კი აქებს ბავშვის სიმამაცეს და ცდილობს ცრემლები დაფაროს.... ბუნრაკუ ცდილობს გადმოგვცეს იმ ადამიანთა განცდები და გრძნობები, რომელნიც ერთმანეთთან ცხოვრებისეულმა წინააღმდეგობებმა დააკავშირა.
  თითოეულ თოჯინას მართავს სამი მსახიობი. მთავარი მსახიობი (ოსტატი)პასუხს აგებს თავის და მარჯვენა ხელის მოძრაობაზე, მეორე მხოლოდ მარცხენა ხელზე, მესამე კი ფეხებს ამოძრავებს.
ვინაიდან ფეხებთან მუშაობა ყველაზე ადვილია, ყველა დამწყები მსახიობი აღნიშნული ამპლუით იწყებს კარიერას.
   ორი მეთოჯინე, ისინი ვინც მარცხენა ხელს და ფეხებს ამოძრავებენ, გრძნობენ თავისა და მარცხენა ხელის ფაქიზ მოძრაობას, იაზრებენ მას და მოქმედებენ შესაბამისად.
  შედეგად კი ვიღებთ თოჯინის ისეთ სიმეტრიულ მოქმედებას, რომელიც ცოცხალი ადამიანის მოძრაობაზე უფრო რეალურად გვეჩვენება.

კაბუკი

კაბუკიძა გინზაში ტოკიოს ერთ-ერთი წამყვანი კაბუკის თეატრია.

კაბუკი (歌舞伎) ტრადიციული იაპონური თეატრის ფორმაა. კაბუკის, იაპონური თეატრალური ხელოვნების ყველაზე სახელგანთქმულ სახეობას დაახლოებით 400 წლიანი ისტორია გააჩნია. კაბუკის თეატრი ცნობილია მისი დრამატურგიის სტილიზაციითა და შემსრულებელთა ზედმიწევნით დეტალური მაკიაჟით. კაბუკის იაპონურ დამწერლობაში იეროგლიფები მარცხნიდან მარჯვნივ ნიშნავს სიმღერას (歌), ცეკვას (舞), და ხელოვნებას (伎). შესაბამისად კაბუკი ხშირად ითარგმნება, როგორც "სიმღერისა და ცეკვის ხელოვნება". თუმცა ეს იეროგლიფები ატეჯის მიეკუთვნება, რაც არ გამოხატავს ფაქტიურ ეტიმოლოგიას, და სიტყვა კაბუკი, როგორც მიიჩნევა, წარმოებულია ზმნისგან "კაბუკუ", რაც ნიშნავს "გადახრას", ან "არა-ჩვეულებრივს", შესაბამისად კაბუკი შეიძლება ინტერპრეტირებული იყოს, როგორც "ავანგარდი" ან "უჩვეულო" თეატრი.

პირველი ნაბიჯები 

  კაბუკის ჟანრი ჩამოყალიბდა ხალხური ცეკვისა და სიმღერის საფუძველზე XVII საუკუნის მიჯნაზე იაპონიაში. ფუძემდებლად ითვლება იძუმო ნო ოკუნი, რომელმაც 1602 წელს ქალაქ კიოტოს მახლობლად, პირველად წამოიწყო თეატრალიზირებული ცეკვის ახალი სტილი. ახალმა ჟანრმა პოპულარობა ძალზედ მალე მოიხვეჭა და ოკუნის იმპერატორის სასახლეშიც კი იწვევდნენ. პარალელურად იქმნებოდა ახალი დასები, რომლებიც კონკურენციას უწევდნენ ერთმანეთს და რაც ხელს უწყობდა კაბუკის თეატრის ჩამოყალიბებას. თავდაპირველად დასები მხოლოდ სუსტი სქესის წარმომადგენლებით იყო დაკომპლექტებული და თეატრში დადგმული სცენები უხეშობით და გარყვნილობით გამოირჩეოდა. კაბუკის ბევრი მსახიობი ქალი მსუბუქი ყოფაქცევისა იყო.
  1629 წლიდან ქალებს აეკრძალათ კაბუკის სცენაზე თამაში და 1953 წლიდან იქ მხოლოდ მამაკაცები იღებენ მონაწილეობას. ქალების როლის შემსრულებელ მსახიობებს უწოდებდნენ ონაგატას ან ოიამას (იაპ. 女形, "ქალური სტილი"). ამის გარდა არსებობს შესრულების კიდევ ორი სტილი:არაგატო (იაპ. 荒事, "უხეში სტილი") და ვაგატო (იაპ. 和事, "ჰარმონიული სტილი"). კაბუკის მსახიობთა შორის არსებობს თეატრალური დინასტიები, რომლებიც სპეციალიზირდებიან კონკრეტული სტილის მიმართულებით. დღესდღეობით იაპონიაში, კაბუკი ინარჩუნებს ყველაზე პოპულარული თეატრალური დრამატული ჟანრის სტატუსს.
  ნახსენები სახეობის უნიკალურობას განაპირობებს შთამბეჭდავი გრიმი, ულამაზეს ფერებში მორთული სასცენო კოსტუმები, იუველირული სიზუსტით მორთული სცენა, შესრულების ეგზალტირებული სტილი..... კაბუკის სანახაობრივობა მსახიობთა ძალიან დიდ ძალისხმევას მოითხოვს.
  კაბუკის თეატრის მხატვრული ხერხები გადადის მამისგან შვილზე, შვილიდან კი შვილისშვილზე, ამიტომ აღნიშნული ხელოვნება ხშირ შემთხვევაში მსახიობთა ოჯახური საქმეა.
თითოეული ოჯახი ხდება ცალკეული როლის მფლობელი, და ეს ამპლუა თაობიდან თაობას გადაეცემა.

  კაბუკის შემსრულებელთა შორის ერთერთი ყველაზე ცნობილი ოჯახია - ნაკამურა-ია . მათი გვარის სამსახიობო ისტორია იაპონიაში ყველაზე ძველია. 25 წლის წინ მათ ოჯახში დაიბადა ნაკამურა კანტარო. ისევე როგორც მისი მამა და ბაბუა ნაკამურო დროის უმეტეს ნაწილს სცენაზე ატარებს, და იგი ერთერთ ყველაზე შესანიშნავ მსახიობათ ითვლება. იაპონიაში თანამედროვე კაბუკი გაიგივებულია ნაკამურების გვართან.
 

ბალეტი

დრამა

ნიღბები დრამის სიმბოლოა.

  დრამა ეპოსსა და ლირიკასთან ერთად წარმოადგენს ლიტერატურის სამ მთავარ ჟანრთაგან ერთ-ერთს, გარდა ამისა, ცალკეულ პიესასაც შეიძლება დრამა ვუწოდოთ. თეატრში მთავარი არის დრამა, ანუ ტექსტი. მაშასადამე დრამა ლიტერატურული ფორმაა, რომელიც მოიცავს მსახიობთათვის დაწერილი სცენარის შესრულებას, როლის განსახიერებას.
ტერმინი ბერძნულიდან (δράμα [dráma]) ქართულად ‛ქმედებას’, ‛მოქმედებას’ აღნიშნავს.
დრამა შეიძლება განხორციელდეს რამდენიმე ფორმით : ცოცხალი შესრულებით თეატრში, ფილმში, ტელევიზიით.
  არისტოტელეს თანახმად დრამის მთავარი ნიშანი არის მოქმედების წარმოდგენა დიალოგების მეშვეობით. სწორედ ამ ნიშნით ის განსხვავდება ანტიკური ხანის თხრობითი ეპოსისაგან, ხოლო ახალ დროში კი რომანისგან. თანამედროვე გაგებით დრამა იმისთვის იწერება, რომ მსახიობმა ითამაშოს თეატრში. ამ მიზეზის გამო ხშირად დრამატული ნაწარმოების ტექსტური ვერსია შეიცავს მითითებებს მსახიობთათვის, ხოლო XX საუკუნიდან რეჟისორთათვისაც. წიგნის, ანუ ე.წ. წასაკითხი დრამა არის საგანგებო ფორმა, რომელიც უპირველეს ყოვლისა მკითხველზე და მკითხველისთვისაა გათვლილ-განკუთვნილი და არა სასცენოდ. დრამა ხშირად დაყოფილია აქტებად, ხოლო აქტები კი სცენებად და სურათებად. კლასიკური ფრანგული დრამა (რასინი, კორნელი) იყოფა 5 აქტად, იტალიური დრამა, რომელიც საოპერო ტრადიციებთანაა (მეტასტაზიო) დაკავშირებული 3 აქტს ანიჭებს უპირატესობას.

ისტორია

   ევროპული დრამა წარმოიშვა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე V საუკუნის ათენში. ესქილე, სოფოკლე, ევრიპიდე იყვნენ ტრაგედიის ყველაზე გამორჩეული ავტორები. არისტოტელემ მოგვიანებით თავის პოეტიკაში ტრაგედია გამოჰყო კომედიისაგან. მოგვიანებით ანტიკური დრამა რენესანსის ეპოქაში განვითარდა. ძველად დრამებს ლექსებად წერდნენ, მაგრამ ახალ დროში დიალოგური ფორმით გამართულ პიესებში მძლავრობს თავისუფალი პროზა. თავისთავად ცხადი არც ისაა, რომ დრამებში საუბრობენ:1600 წლიდან ოპერა მოიაზრება კლასიკური ბერძნული დრამის ერთგვარი აღორძინება.  18 საუკუნიდან მოყოლებული მიმდინარეობს ცნებების (დრამა, ტრაგედია, კომედია, ბიურგერული დრამა, სახასიათო პიესა) მნიშვნელობათა ერთმანეთში აღრევა. 19 საუკუნიდან კი ტერმინ მელოდრამას, რომელსაც განსაკუთრებით გრძნობამომრევი, სენტიმენტალური და ინტრიგებით აღსავსე მოქმედებები ახასიათებს, ბევრი დრამის სინონიმადაც გამოიყენებს.

 

ბალეტი

ბალეტი

ბალეტი (ფრანგ. ballet < იტალ. balletto < გვიანდ. ლათ. ballo - ვცეკვავ), სცენური ხელოვნების სახეობა, რომლის შინაარსი გამოხატულია საცეკვაო–მუსიკალური ფორმით. ბალეტის ფესვები ხალხურ ცეკვაშია. მან ჩამოყალიბება დაიწყო მე–16 საუკუნეში ევროპაში. უმეტეს წილად ბალეტს საფუძვლად უდევს რაიმე სიუჟეტი, დრამატურგიული ჩანაფიქრი, ლიბრეტო, მაგრამ არის საბალეტო წარმოდგენები სიუჟეტების გარეშეც. საბალეტო ცეკვის ძირითადი სახეობებია კლასიკური და სახასიათო.

ბალეტის ისტორია

ბალეტი ჩაისახა აღორძინების ეპოქაში, იტალიაში (მე-16 ს.) თავდაპირველად როგორც საცეკვაო სცენა მუსიკალური წარმოდგენისათვის, ოპერისათვის. აქედან იგი საფრანგეთში გავრცელდა და სამეფო დღესასწაულების მდიდრულ სანახაობად გადაიქცა. პირველი ბალეტების ("დედოფლის კომედიური ბალეტი", 1581) მუსიკალურ საფუძველს წარმოადგენდა ხალხური და სამეფო კარის ცეკვები. მე-17 საუკუნის მეორე ნახევარში ახალი თეატრალური ჟანრები, როგორებიცაა კომედია-ბალეტი, ოპერა-ბალეტი, რომელშიც დიდი ადგილი ეთმობა საბალეტო მუსიკას და მის დრამატიზებას. მაგრამ სცენური ხელოვნების დამოუკიდებელ სახედ ბალეტი მე-18 საუკუნის მეორე ნახევრიდან გვევლინება ცნობილი ფრანგი ბალეტმაისტერის ჟ.ჟ.ნოვერის წყალობით. ფრანგი განმანათლებლების ესთეტიკაზე დაყრდნობით მან შექმნა სპექტაკლი, რომელშიც შინაარსი გადმოიცემა დრამატულ-პლასტიკურ სახეებში და ამკვიდრებს მუსიკის აქტიურ როლს.
   ბალეტის შემდგომი განვითარება რომანტიზმის ეპოქაზე მოდის. ჯერ კიდევ მე-18 საუკუნის 30-იან წლებში ფრანგმა ბალერინამ კამარგომ დაამოკლა ქვედაბოლო და უარი თქვა ქუსლებიან ფეხსაცმელზე. ამან საბალეტო კოსტიუმი მსუბუქი და თავისუფალი გახადა, რამაც დიდად შეუწყო ხელი ცეკვის ტექნიკის სწრაფ განვითარებას. რუსეთის იმპერიაში ბალეტი შემოსვლას ჯერ კიდევ პეტრე I-ის დროს იწყებს, საიდანაც ის საქართველოშიც გავრცელდა. 

პანტომიმა

ალეხანდრო ხოდოროვსკი პრულანსკი (ესპ. Alejandro Jodorowsky Prullansky; დაიბ. 7 თებერვალი 1929, ტოკოპილია, ჩილე) — მსახიობი, კინორეჟისორი, პროდიუსერი, კომპოზიტორი, მიმი, მწერალი, და ფსიქოთერაპევტი. განსაკუთრებით სახელი გაითქვა ეზოთერიკული, სიურეალისტური და შოკისმომომგვრელი ფილმებით, ასევე კომიქსებით. გარდა ამისა, ის ეზოთერიკული მიმართულების ნიუ–ეიჯი წარმომადგენელია, ასევე მსოფლიოში ტაროს (ოკულტური ტრადიცია) ერთ–ერთი აღიარებული მკვლევარი და სპეციალისტია. 1990 წლების ბოლოს მან დიდი ყურადღება დაუთმო ფსიქოთერაპიული მეთოდების დამუშავებას, რომელსაც ფსიქომაგია უწოდა.

ბიოგრაფია 

ხოდოროვსკი ჩილეში, წყნარი ოკეანის სანაპიროზე დაიბადა, თუმცა მისი მშობლები წარმოშობით უკრაინელი ებრაელები იყვნენ. ალეხანდრო რვა წლის იყო, როდესაც მისმა მშობლებმა საცხოვრებლად პატარა ქალაქ ტოკოპილადან დედაქალაქ სანტიაგოში გადასვლა გადაწყვიტეს. სანტიაგოში მომავალი რეჟისორის მამამ ფეხსაცმლის მაღაზია გახსნა, რომელსაც "უკრაინული სახლი" უწოდა. ალეხანდრო სკოლაში განსაკუთრებული მონდომებით ფსიქოლოგიასა და ფილოსოფიას სწავლობს. სკოლის დასრულების შემდეგ მუშაობას ცირკის მსახიობად იწყებს, პარალელურად მსახიობებისთვის დიალოგებს წერს. მას განსაკუთრებულ აინტერესებს მარიონეტებისა და პანტომიმის თეატრი, განსაკუთრებით ეს უკანასკნელი, სადაც "დიალოგების გარეშე იქმნება სიცოცხლე". XX საუკუნის 40-იანი წლების ბოლოსა და 50-იანი წლების დასაწყისში ალეხანდრო ხოდოროვსკი ქმნის ახალგაზრდა ტალანტების მოძრაობას, რომელშიც მის გარდა შედიან ხოსე დონოსო, ენრიკე ლინი, ხორხე ედვარდსი და სხვები. პარალელურად, იგი ჩილეს უნივერსიტეტში აყალიბებს პანტომიმის ექსპერიმენტალურ თეატრს, სადაც ერთდროულად არის თეატრის დირექტორი, სამხატვრო ხელმძღვანელი, რეჟისორი, მსახიობი და კომპოზიტორი. 

პანტომიმის თეატრი

ოცდასამი წლის ასაკში ხოდოროვსკი ტოვებს ჩილეს და პარიზში პანტომიმის შესასწავლად მიემგზავრება. მისი მასწავლებელი ცნობილი მსახიობი ელტენ დეკრუ ხდება, რომელიც ხოდოროვსკის პანტომიმის საიდუმლოს აზიარებს. აღსანიშნავია, რომ დეკრუს მოწაფე ასევე იყო მომავალში მსოფლიოში ცნობილი მიმი და საფრანგეთის პანტომიმის სკოლის დამფუძნებელი მარსელ მარსო. რამოდენიმე წლის განმავლობაში ხოდოროვსკი მარსელ მარსოსთან და ჯგუფის სხვა წევრებთან ერთად სხვა და სხვა ქვეყანაში მოგზაურობს და წარმოდგენებს მართავს, ამასთან იგი მრავალი სპექტაკლის სცენარის ავტორია. 

მოძრაობა "პანიკა"

1962 წელს ხოდოროვსკიმ ფერნარდო არაბალთან და როლან ტოპოროსთან ერთად ჩამოაყალიბა მოძრაობა"პანიკა" (სახელწოდება რა თქმა უნდა კავშირში იყო ბერძნულ ღვთაება პანთან). "პანიკური მოძრაობა" (როგორ მას ხოდოროვსკი უწოდებდა) მალე გასცილდა სიურეალიზმის საზღვრებს და შეიჭრა ალოგიკურობის, მისტიციზმისა და აბსურდის სივრცეში, სადაც ხაზგასმული იყო "ფეთქებადი" სექსუალურობა, აჯანყების უშიშარ სურვილი და ყველანაირი დროის მსხვრევა.